Hoe verloopt de procedure voor draagmoederschap?
Voor het traject
Draagmoederschap komt vaak pas ter sprake na aan een lang parcours van afwegen en info zoeken. Een draagmoederschapstraject is nooit eenvoudig. Er zijn veel partijen betrokken: de wensouders, de draagmoeder, het gezin van de draagmoeder en eventueel een donor. Iedereen start onvermijdelijk met verwachtingen, emoties en misschien bezorgdheden. Om een veilig nest te bouwen voor het kind, is het is belangrijk om al die verhalen op één lijn te krijgen, dat begint al voor het traject start.
Wie met een draagmoeder wil werken, moet zelf op zoek naar een kandidate. Er bestaan in België geen fora of databanken waar draagmoeders en wensouders elkaar kunnen vinden, ook niet bij de fertiliteitscentra. Vaak gaan wensouders op zoek in de eigen familie of vriendenkring. Als dat onmogelijk is, treffen wensouder en draagmoeder elkaar soms via-via. Er is geen verplichting over de band tussen draagmoeder en wensouder, maar het moet wel realistisch en haalbaar voor alle partijen zijn.
Daarnaast is het belangrijk om weten dat commercieel draagmoederschap verboden is in België. Een kandidaat draagmoeder aantrekken met financiële beloften, mag dus niet.
Op gesprek
In België begeleiden 5 fertiliteitscentra draagmoederschapstrajecten. Wie een traject wil starten, kan zich aanmelden. Een aanmelding is de eerste stap maar verplicht je tot niets. Heel wat mensen hebben er een informatief gesprek en gaan met stof tot nadenken naar huis. Sommigen beslissen er mee door te gaan, en anderen doen dat (voorlopig) niet. Dat is normaal en toegestaan.
Screening
Wie na het gesprek besluit door te gaan, komt toe aan de screening.
Medische screening
Er vindt een medische screening plaats van de draagmoeder en de wensvader, indien hij de zaadcel voor de zwangerschap aandraagt. De medische screening gebeurt met het oog op een vlotte bevruchting en zwangerschap.
Psycho-sociale screening
De psycho-sociale screening van de draagmoeder (en haar partner) en de wensouders gaat dieper in op de motivatie en drijfveren van alle partijen:
- Begint iedereen uit vrije wil en zonder druk van buitenaf aan het project?
- Deelt men hetzelfde project en is men daar klaar voor?
- Is de situatie voldoende emotioneel stabiel?
Men onderzoekt gedetailleerd hoe alle betrokkenen de zorg voor het kind zien, of de situatie zowel emotioneel, sociaal, als praktisch stabiel is. Men probeert zo ruim mogelijk alle verwachtingen helder te krijgen en op elkaar af te stemmen om misverstanden verderop in de procedure te vermijden.
Daarvoor zijn verschillende gesprekken nodig: individueel, samen met de partner, of met alle betrokken.
In deze fase werkt men toe naar een draagmoederschapsovereenkomst tussen wensouders en draagmoeder.
Juridisch advies
Gelijktijdig met de screening moeten wensouders en de draagmoeder juridisch advies inwinnen. Daar wordt het wettelijk ouderschap, de afstamming en de adoptieprocedure toegelicht. Een juridisch consult gebeurt niet in het fertiliteitscentrum. Men verwijst door naar juristen gespecialiseerd in het familierecht.
Fertiliteitsbehandeling
Verloopt de screening vlot, is alle nodige informatie in huis, en stemmen alle partijen nog steeds in met draagmoederschap? Dan stroomt men door naar de fertiliteitsbehandeling.
In de Belgische fertiliteitscentra gebeurt enkel hoogtechnologisch draagmoederschap. Dat betekent dat er een zwangerschap tot stand wordt gebracht met een eicel van de wensmoeder of een donor. Bij draagmoederschap komt dus altijd een IVF-procedure kijken.
De zwangerschap wordt opgevolgd zoals elke zwangerschap in ons land. De draagmoeder mag zich laten opvolgen door haar eigen gynaecoloog en ook de bevalling mag gebeuren in een ziekenhuis naar keuze. Hierover worden op voorhand afspraken gemaakt tussen draagmoeder (en haar partner) en wensouders.
Adoptie na de geboorte
Na de geboorte nemen de wensouders onmiddellijk de zorg voor het kind en de ouderrol op zich. Het juridisch ouderschap ligt op dat moment nog bij de draagmoeder (en eventueel haar partner).
- Is de draagmoeder gehuwd, dan is haar wettelijke echtgenoot in beginsel de juridische vader van het kind. Is de wensvader echter ook de biologische vader, kan hij het verondersteld vaderschap binnen het huwelijk betwisten in de familierechtbank en zo zelf het juridisch vaderschap verwerven.
- Is de draagmoeder niet gehuwd, dan is haar partner ook niet verondersteld de juridische vader te zijn. De wensvader kan dan het juridisch vaderschap opnemen via een erkenning in het gemeentehuis. Meestal wordt de erkenning pas toegekend vanaf 26 weken zwangerschap.
Het juridisch ouderschap verschuift van de draagmoeder op de wensmoeder via een adoptieprocedure. Die kan volgens onze wet twee maanden na de geboorte opgestart worden en verloopt via de familierechtbank.
Eens de adoptie door de wensmoeder rond is, ligt het volledige ouderschap bij de wensouders. Het verdere contact met de draagmoeder, de communicatie naar het kind toe, is op voorhand uitvoerig besproken met alle betrokkenen.
