Wat is de wet op de rechten van de patiënt?

Iedereen die een zorgverstrekker raadpleegt is volgens de wet een patiënt. Of dat nu gaat om een fertiliteitsarts, een thuisverpleegkundige of een logopedist. Wie patiënt is, heeft bepaalde rechten. Die zijn sinds 2002 vervat in onze wet op de patiëntenrechten.

Je hebt recht op kwaliteitsvolle dienstverlening

Kwaliteitsvol betekent twee zaken
- Volgens de huidige wetenschappelijke kennis en standaarden: je mag verwachten dat je arts grondig (bij)geschoold is, en dus over de nodige vakkennis beschikt.
- Met aandacht voor jouw noden: goede zorg is dus altijd een beetje maatwerk, als de zorgverstrekker een beslissing treft, moet hij of zij daarbij jouw stem horen.
Kan je arts geen kwaliteitsvolle zorg bieden, bv omdat hij niet vertrouwd is met een aandoening, of het niet eens is met jouw benadering, dan moet hij jou doorverwijzen naar een collega.

Je hebt recht op keuze van zorgverstrekker

Jij mag kiezen welke zorgverstrekker je consulteert, het uitgangspunt is steeds dat de keuze vrij is en die bij de patiënt ligt. Let wel op: in de praktijk is de vrije keuze soms beperkt en vervalt de vrije keuze, bijvoorbeeld:
- Spoeddiensten
- Psychiatrie (en gedwongen opname)
- Controle/arbeidsgeneeskunde

Je mag altijd een tweede opinie vragen bij een andere arts, dat mag de kwaliteit van zorg bij de eerste arts niet beperken.

Je hebt recht op informatie

Een zorgverstrekker moet jou informeren over je huidige toestand en ook over de evolutie in de toekomst (de prognose). Zelfs als er geen behandeling meer mogelijk is, moet de zorgverstrekker daar eerlijk met jou over communiceren. Informatie ontvangen kan zowel mondeling als schriftelijk. Zeker als het gaat om complexe informatie die je “even moet laten bezinken” kan je vragen naar schriftelijke info, dat recht heb je. Zo heb je een geheugensteuntje en kan je de info misschien nog met iemand anders bespreken, als je dat zou willen. De zorgverstrekker moet de info geven in een taal die voor jou begrijpelijk is. Heb je vragen voor je arts? Stel ze gerust!

Je hebt recht op geïnformeerde toestemming

Een zorgverstrekker kan niet zonder meer een behandeling bij jou opstarten, Jij moet daar zelf nadrukkelijk mee instemmen. Denk maar aan het toestemmingsformulier dat je ondertekent voor een ziekenhuisopname of ingreep. Soms vraagt men geen schriftelijke toestemming maar leidt men de toestemming af uit je gedrag, bv: wie zijn arm uitstrekt en zijn mouw opknoopt, wordt verondersteld in te stemmen met een bloedprik.

Je mag altijd een behandeling weigeren. Wat je niet kan doen, is een behandeling eisen. Een zorgverstrekker heeft een zekere professionele- en gewetensvrijheid. Als de zorgverstrekker echt niet kan meegaan in jouw vraag, moet hij of zij je wel doorverwijzen.

Je hebt recht op een correct patiëntendossier

Een patiëntendossier bevat jouw persoonlijke gegevens en medische informatie, denk maar aan medische verslagen, aantekeningen van een zorgverstrekker,…

Je globaal medisch dossier wordt verzorgd door je huisarts en brengt alle verslagen samen. Geen toeval dus dat een specialist of een ziekenhuisarts vraagt wie je huisarts is. Daarnaast houdt elke zorgverstrekker een dossier van je bij. De zorgverstrekker is verplicht het dossier nauwkeurig up-to-date te houden en te beveiligen.

Je kan gratis inzage vragen in je dossier, en er zelfs een afschrift van vragen. Je mag zelf documenten laten toevoegen. Ben jij benieuwd naar de informatie die over jou bewaard wordt, en bij wie? Je kan je patiëntendossier online bekijken via CoZo.

Je hebt recht een vertrouwenspersoon en vertegenwoordiger te kiezen

Een vertrouwenspersoon is iemand die jij aanduidt, die je vertrouwt, ook in medische zaken. Het kan familie zijn maar een vriend(in) mag ook. Je vertrouwenspersoon mag aanwezig zijn op consultaties, met twee weet je soms meer. Een vertrouwenspersoon staat je bij, je kan ermee van gedachten wisselen maar hij of zij heeft geen volmacht of beslissingsbevoegdheid.

Kan je je patientenrechten niet meer zelf uitoefenen, bijvoorbeeld door wilsonbekwaamheid, coma… dan kan je ook een vertegenwoordiger in je medisch dossier laten opnemen. Hij of zij kan wel beslissingen nemen in jouw naam.

Je hebt recht op bescherming van je privacy en gegevens

Medische informatie en persoonsgegevens zijn altijd erg persoonlijk en soms gevoelig. Je mag erop rekenen dat niemand in jouw medisch dossier rondneust. Patiëntendossiers moeten veilig bewaard worden, zo niet is dat niet enkel een inbreuk tegen de patiëntenrechtenwet, maar meteen ook tegen de gegevensbeschermingswet (GDPR). Ook buiten de digitale wereld mag jij rekenen op discretie van je zorgverstrekker. Zo moet die jouw toestemming vragen als er bijvoorbeeld een stagiair aanwezig is bij een consultatie. Elke zorgverstrekker is gebonden aan het beroepsgeheim.

Je hebt recht op pijnbehandeling

Kreeg jij al eens de vraag om aan te geven hoeveel pijn je had, op een schaal van 0 tot 10? Geen toeval! Je hebt immers het recht om te praten over pijn en hulp bij pijnbestrijding. Dat betekent helaas nog niet dat alle pijn de wereld uit kan, maar men moet ernaar vragen en alles in het werk stellen om te pijn te vermijden of verzachten. Ook aan het levenseinde heb je recht op pijnbestrijding en comfortzorg.

Je hebt recht om klacht neer te leggen

Wie meent dat zijn patiëntenrechten geschonden werden, kan een klacht indienen. Vaak ligt dat vervelend: je hebt al miserie genoeg, het is zo’n rompslomp, het haalt niet veel meer uit…. Maar misschien helpt de klacht niet enkel jou maar ook patiënten na jou aan een betere zorg.
Als je een klacht hebt over een zorgverstrekker in een ziekenhuis, ga je naar de ombudsdienst van het ziekenhuis. Zij zullen in eerste instantie inzetten op bemiddeling en je waar nodig verder begeleiden met je klacht.

Als je een klacht hebt over een andere zorgverstrekker, kan je die richten aan de ombudsdienst van de FOD volksgezondheid.