Wat is de juridische procedure bij het werken met een draagmoeder?
België heeft geen wet op draagmoederschap.
Omdat een specifiek kader ontbreekt, volgt men bij draagmoederschap net als bij elke andere geboorte de regels uit ons burgerlijk wetboek (familierecht). Het wetboek is niet toegespitst op de hedendaagse technologie. Dat zorgt voor een juridisch omslachtige procedure.
Huidig familierecht
Ons huidige familierecht kent een uitgangspunt “van de moeder is men altijd zeker”. Bij de geboorte is diegene die bevalt altijd automatisch de juridische moeder. Dat betekent dat zij het ouderlijk gezag draagt, en de baby haar afstammeling en erfgenaam is. Is de moeder getrouwd, dan is haar partner automatisch de juridische vader/meemoeder van het kind. Men spreekt van “verondersteld vaderschap/meemoederschap”. Is de moeder niet getrouwd, dan kan de partner het kind erkennen om de juridische ouder te worden.
Complexer voor draagmoederschap
Bij draagmoederschap is het juridische ouderschap iets complexer te regelen. Het juridisch ouderschap kan overgedragen worden van de draagmoeder (en haar echtgenoot) naar de wensouders.
De draagmoeder is niet gehuwd
Is de draagmoeder niet gehuwd, dan kan de wensvader het kind erkennen met toestemming van de draagvrouw. Dit kan al tijdens de zwangerschap via de burgerlijke stand van de gemeente. Na de geboorte zal een adoptieprocedure nodig zijn om het juridisch ouderschap van de draagmoeder naar de wensmoeder over te hevelen.
De draagmoeder is gehuwd
Is de draagmoeder gehuwd, dan is haar partner automatisch de tweede wettelijke ouder. Indien de wensvader ook de genetische vader van het kind is, dan kan hij al tijdens de zwangerschap het vaderschap betwisten. De procedure verloopt evenwel via de familierechtbank aangezien de echtgenoot van de draagmoeder in beginsel beschouwd wordt als de wettelijke vader. De rechtbank kan de afstammingsband tussen de echtgenoot van de draagmoeder en het kind vernietigen en een nieuwe afstammingsband met de genetische vader vaststellen.
Ook in dit geval zal een adoptieprocedure nodig zijn om het juridisch ouderschap over te dragen van de draagmoeder naar de wensmoeder.
Adoptieprocedure
Pas twee maanden na de geboorte kan de draagmoeder een adoptieprocedure opstarten.
Een adoptieprocedure verloopt via de familierechtbank en heeft enkele vereisten zoals de verplichte adoptiecursus en het sociaal onderzoek van de wensouders. De hele adoptieprocedure neemt al gauw 1 a 2 jaar in beslag.
Wat als de wensvader geen genetische band heeft met het kind?
Het is mogelijk dat het kind met donorzaad werd verwekt en dus geen genetische band heeft met de wensvader.
Wanneer de draagmoeder niet gehuwd is, vormt dit geen bezwaar om het kind al voor de geboorte te erkennen. Genetische afkomst speelt daarbij geen rol.
Wanneer de draagmoeder gehuwd is, zal het echter niet mogelijk zijn om het vaderschap te betwisten op basis van genetische verwantschap. In dat geval zal ook de vader het juridisch ouderschap moeten verwerven via de adoptieprocedure.
Wat als de wensouders een homokoppel vormen?
De procedure voor een homokoppel is gelijkaardig aan de procedure voor een heterokoppel. Ook hier kan de genetische vader het kind al voor de geboorte erkennen, of het vaderschap betwisten indien de draagmoeder gehuwd is. De tweede wensvader zal het juridisch ouderschap enkel kunnen verwerven na de geboorte via een adoptieprocedure.
Praktische problemen
Zolang het juridisch ouderschap niet bij de wensouders ligt, kan dat voor praktische problemen zorgen:
- Enkel de juridische ouder mag instemmen met medische zorg voor het kind
- Enkel de juridische ouder mag met het kind naar het buitenland reizen
- Enkel de juridische ouder mag bepaalde inschrijvingen (de crèche bijvoorbeeld) doen
- Bij een sterfgeval zullen de erfenisrechten van het kind afhangen van wie de juridische ouder is
- Enkel een juridische ouder heeft strikt genomen altijd contactrecht
Het zijn stuk voor stuk zaken die tijdens een juridisch consult zullen besproken worden. Men probeert er aan risicomanagement te doen en alle aspecten door te praten om de tijd tussen de geboorte en de afronding van de adoptie zonder conflicten door te komen.
